Ихтилот косибә дуст вә парчо
Һәчи әдәбүрүт рәвајәт сохдә ки, парчој ән јә мәмләкәтә ә гәд рәԧијәтү јә сугдә дуст дәбирә. И сугдә дуст ән парчорә әз вор-дүвләт ԧилом әри зиндәҝуни чү ҝәрәк буҝә кәм-биш бирәнбу. Ән кәлә вор-дүвләтү бу Худо дорә бәхш – әгүл вә мүдрикүјү. Парчо ә дүлтәнҝи бирә вәхтһој хүштә һорој мизә и дуст хүштәрә, ә урово дәрдивиҹори мисохт, мәсләħәт мәҝүрд. Оморәни рӱзһо ҝирошдәни ә хунәј парчо кәлә гиноглуги бирә. Ә и гиноглуги парчо и сугдә дустләј хүштәрәш һорој зәрәни. И дуст хуб данусдәнбу ки, ә хунәј парчо гиногһо ә чүтарзи пој-бәхшәјишәво рафтәнүтҝә. Амбар бини-вәҝи сохтәни, ҝуҹу буравһо вә ә парчо лојиг бәхшәјиш нәс офтә. Вәхүшдәни рафдәни ә ки јә уста, сифариш дорәни сә донә јә ҹиро чи. Вә и чиһорә һәркирә донәрәни ә јә тәбәг. Сәр тәбәгһорә хуб дәҝүрдәни вә рафтәни ә хунәј парчо. Парчо дуст хүштәрә ә гәд гиногһо дирә амбар шор бирәни. Ә мәҹлис амбарә гиногһо добу. Һәр кәс ә нуботәво оморә, ә парчо сәр зәрә вә бәхшәјиш хүштәрә әдәбүрүт тәгдим сохтә. Парчош ә бәхәјишһо дәниширә ә гиногһо разијәти хүштәрә имбурбунд. Оморәни нубот расирәни ә дуст парчо. Дустә ә сә тәбәг бәхшәјишәво дирә ә сифәт парчо вәшәг вороморә, шори сохтә. Сәр тәбәгһорә вәҝүрдәнки, әз сифәт парчо у вәшәг шорији вир бирә вә тутгуни оморә. Ә јә мүәммарәво ә рӱј дуст дәниширәни вә нәзәрһојү һәчи дан ки әдәбу пүрсирә: “- И чүни тү әримә овурдәј?”
Ә ԧәрәј гиногһош ҝудмәҝуд офторә ә дү-јәкирәво пичә-пич сохдәнүт.
Парчо гејз хүштәрә пәħәнү сохтә пүрсирәни:
- И чүни? Мә ә сәр нә офдорүм?
- Парчо сог ҝәрдо. Имрӱз әришму амбарә бәхшәјишһој сүрхи, ләли- ҹовоһирәти омори. Мә данусдәнүм ки, ишму әз вор-дүвләт ә у чиһо һич мүħтоҹ нисдит. Мә әришму әз ħикмәтһој ԧилом јә бәхшәјиш овурдәм.
Парчо ә тәбәгһо һә дәниширәни јә кор ә сәр нәс офдорә. Пүрсирәни:
- Мә ҝәнә һичиш нәварасирүм. Мәрә оҝоһ сох.
- Парчо сог ҝәрдо. Ә инҹо сә донә әз ҝипс гүч бирә кәллә инсони әдәјт дирә. Ә бинәј һәрки јә чүпиш һисди. Вәҝирит и чүпһорә ҹәħти сохит ә ҝуш һәр кәллә вогунит.
Парчорә ә и ҝофһо һәчи мәрәг оморәни ки, әз ҹиҝәј хүштә вәхишдәни оморәни ә ки тәбәгһо. Ә јәкимүн тәбәг һә ҹәħти кәширәни, чүпә нә ә ҝуш расти, нә ә чәпи насдә дәшәндә. Ә дүјимүн тәбәг чүпә ә јә ҝуш дәшәндәни, чүп оморәни әз у ҝушиҝә вәдироморә. Ә сәјимүн тәбәг тәфәԧәт нәбисдо, чүпә ә комини ҝуш дәшәнҝә дарафдәни домундә. И корһорә дирә бәгдә парчо пүрсирәни:
- И һикмәттүрә мәрә ә сәр вәнҝән.
- Парчо сог ҝәрдо. Тү һәр рӱз ә инсонһорәво ә мүнасибәт дәри. Ә гәд ән и инсонһо ә хосијәт вә гобилијәт үшү ҝиро тәфәԧәтлүјә одомиһо дирәнит. Уһорә ә сә дәстә имбу бәхш сохтә. Јәкимүн диритһо кәллә әдәј бурбундә у одомиһорә ки, чәндгәдәр ҝоф ҝуфдириҝәш ә мувәħ ән у нәс дарафдә. И кутәсәрә одомини. Дүјимүн винирәјтһо кәллә бурбундәни у одомирә ки, ҝофә әз јә ҝуш мәҝүрү әз и ҝушиҝә рәħо мидү. И бивәҹә одомини. Сәјимүн, диггәт ишмурә ҹәлб сохтиһо, ҝофә јәболәј шинирә вә бејин дәбәрдә. И фәһмлү, дәрклү, шүурлүјә одомини.
И ҝофһорә шинирә, ә сифәт парчо хәндә воҝоштәни, әз и һикмәт амбар хош оморәни јүрә вә дустә ә нәзники хүштә ҹиҝә дорә нүшундәни. Гиногһорәш әз и ихтилот хош оморәни вә ә и гиноглуги ихтилот амбардәки әз очуг бирәји ән и һикмәт рафдә.
Һикмәт чү ҝофи? – һикмәт һисти мүдрикә ҝоф, дорунә фикир, дорунә мәԧно. Һикмәт имбу ҝуфтирә һисти хубә кәлмә, иборә, уҝутлүјә ҝофһо. Һикмәт һисти ә мәҹози мәԧно сӱр дәријә чи, әсрар, мүәмма. Ә гәдимиһо ԧилмһој фәлсәфә, тәбиәтә ԧилмһој һикмәти ҝуфтирәт.
PS: Әҝәр ә јә мәҹлис ҝоф ҝуји, һикмәт ҝофтүрә ә сәр нә офдорүтҝә, миданү бирә әз унҹо хололуши вәҝири. Хуби уну ки, әлħәмтүрә хәрҹ нәсохи, сәснәкү нүши вә саламат бурај.
