Слихот ( Сәлһүт)
Һәрдәнбир ә ⱨәрәј ихтилотһо ә хәјолһој ⱨәјили воҝошдәним. Умоһојһо шинирәјмһо ихтилотһорә вә ә јәр иму мундиһо рӱзһорә ә јәр дәшәндәним. Әз у ихтилотһо јәкирә војистә ә ишмурово бәхш сохум. И ихтилот әз ҝирошдә рӱзһој вә салһој ҹуһурһој гүбәји әдәј бәћс бәрдә. Ә у гәдимијә вәхтһо диһ ҹуһурһо әји имбурӱзи кәләји нәбу. Амбардәки хунәһо ә дү јәки вəҝосирә, кучәһо тәнҝ вә чүклә бу. Шәвһо әз торики чумә ә чум нәбири докундә. Ләмпәсүз, шәⱨәмсүз ә буру нә вәдарафдәт. Ә һәммә нимазһо, хунәһо ләмпәј нәфти, чирог вəјо шәⱨәм ћәзүр мидәбисдо. Ә нимазһо шәвһо ә үшүг әнуһорәво Тиро михундут. Тирохунһо амбар бу вә һәммәрә ҹиҝә вәсc нисохт ҝуфтирә, һәр мәћәлә әри хүштә нимаз вокундәбу. Ә нимаз рафтә вә ә пишој Худо лово-мисво хостәрә һәр кәс әри хүштә бурҹ митануст. Гуллугһој нимазə ә гәд ҹәⱨмәт әри ә ҹиҝә овурдә һәр мәћәләрә јә шомош имбисто. Шомошһо ә товунәј нуҝмәһ, миⱨидһо, тәⱨәнитһо вә диҝәр корһојҝә ҹәⱨмәтә хәбәрдор мисохдүт.
Әз мәтләб дур нәрајм. Мијомо мәһ Әлул мираси вә ә һәммә нимазһо сәр миҝүрдүт тәфиләһој сәлћүтирә хундә. И рӱзһо әз нимаз дур бирә мәрд-муләһош ҹәћти мисохдүт ки хүштәрә ә нимаз расунут вә рӱз Күпүр әри ⱨәвунһорә копорә сохтә ћәзүр бошут.
Ә ⱨәдәтһој ⱨиврији ҝиро хундәји тәфиләһој сәлћүти пишојсәбәћ тәјтә үшүг Офтоји вәдирәморә бијо вәрасү. Ә у ҝиро ҹәⱨмәт пишојсәбәћ әз торики мијост ә нимаз рафтә. У вәхтһо ки кучәһој диһ ҹуһурһо торик бу, һәр кәс пишоки әри рәћ хүштәрә үшүг дорә чирог ћәзүр мисохт. Кимирә ћәзүрә чирогһо имбисто, кими јү гүч мисохт. Һәлә бәⱨзиһо әри мәзә јә әзини чи фикир мисохдүт: јә дүрүҹдә рүгәнијә гәрәбәчә ә бӱз бүсҝ мидәзәрүт, нәфти мисохдүт вә мидəҝəсундүт. Рүгән ән ләпәј гәрәбәч тәјтә ә нимаз расирә мисухт үшүг мидо рәћә. Ә и рӱзһој Сәлћүт пишојсәбәћ әз һүндүрәки ә кучәһој ҹуһурһо дәниширәҝор мивини у рача мәнзәрәј үшүгһорә, һәчи тан ки астараһо әз ⱨәсму ә Хори фурамори.
Ә рӱзһој тшуво шомошһо чү мисохдүт: ә вәхт тәфиләһо хундәји јә тәкә мәрд-мулә хисирә нә дәмуну ҝуфтирә, пишојсәбәћ шомош мијомо ә пәсәј пәнҹәрәһој хунәһо вә ә кәлә сәсәво һорој мизә мәрдһо, ҹоһилһо вә ҝәдәһој хунәрә ә нумəво. Миҝуфти: ...филонкәс әј филонкәс, сәлћүти һәј сәлћүт... . Әҝәр нум јәки әз јәр шомош мәдарафтҝә, сәћибхунә шомошә тәнбећ мисохт. Һәлә бәⱨизи зәнһо пишоки шомошә бәхшә-пара мидорут ки, у нум әну ә ҝуфәрә дәриhо соворә ⱨәјилләһорәш ҝүрү. Чүнки ә дин Тиро ҝиро ⱨәјилһо тә сәјмүн вә чоримүн нәсил митанү тәхсиркор бирә әз сәрбәти ⱨәвунһој кәләтәһо. Һәчи вәдироморәни ки, ә и ⱨилом јәкиш ниданү ⱨовунсүз бирә, јә ихтијори – јә биихтијори.
Рӱзһој тшуво ә нимазһо ҹәⱨмәт амбар имбисто. Kирә ә дору ҹиҝә ниимбистоҝә ә пәсәј пәнҹәрәһој нимаз импојисдүт вә тәфиләһорә ҝуш мидошдүт.
Ә мәⱨлүмәј Күпүр шәв әз кәрҝ-вәчәј Күпүри нәдәвој һәр кәсә( әри зәнһо кәрҝ, әри мәрдһо хуруз) ә сәр үшү сә бо чәрх мидорүт вә михундүт: зәћәлипоти ники копорәти (зә һәлипоти, зә копорәти, јәⱨәним, и ә бәдәлмә, и әри копорәјимә – (выкуп)) , имбәрдүт ә ки рабиһо. Һәлә әри әз дәдәј нәбирә ⱨәјил дү вәчә- јә хуруз вә јә кәрҝ мәҝүрдүт. Раби әри һәр нәдәво нум миҝүрд, михунд вә шүћүт мисохт нәдәворә. Әз нәдәвоһо јә тәкиш ә хунә нирафт, чүнки ә ⱨәдәт ҝиро сәћиб нәдәво әз ҝушт нәдәвоји нијо хуру. Нәдәвоһорә ә нун тәнүји kүпүрирәво бәхш мисохдүт ә үзҝә хунәјҝәһо. Рӱз тәⱨәнит Күпүр ә нимазһо әри зәнһо ҹиҝә дуз мисохдүт вә зәнһо ә вәхт Сифир Тиро вәдирәвундә ә нимаз имбисдорүт. Әз нимаз вәдироморә дү јәкирә имборокбо мисохдүт: “ Ә хубә гәләмһој Худо зәрә бијовошит ә китоб зиндәҝуни. Хубә сәⱨәт, хубә дәгигәһој Худо әри ⱨәјилһојму, әри ҹәⱨмәт.”
Гәринәһо, сад салһо ҝирошдә-ҝирошдә зиндәҝуни ҹәⱨмәт амбар дәҝиш бисто. 1936-үмүн сал ә диһ ҹуһурһо - Краснаја Слобода електрик кәширә омо. Ә 50 ÷ 60-үмүн салһој ҝирошдиһо әср ә кучәһој Краснаја Слобода үшүг кәширүт. Нәдәниш ки кучәһо үшүглү бисто, ⱨәјилһој мәћәлә һәҝәнә кура имбисдорүт вә һәрики јә ҹиро чирог – фонор гүч мисохдүт әри шәвһој Сәлћүти. Шәвһо тә хәјли ҝирошдә ә у фонорһорәво ә кучә миҝәшдүт, кими ә хүштәрәво ә нимазиш имбәрд.
Репатриасија сәр ҝүрдә бәгдә ҹәⱨмәт амбар рафт ә Израил вә ә үзҝә ҹиҝәјҝәһо. Әз ҹоһил – ҹувунһо ә пәсәј хундәји вә әри кор офтә ә үзҝә шәһәрһојҝә рафтәҝорһош амбар бисто. У сәс – күјлү, мәⱨрәкәлүјә кучәһој ҹуһурһо салһо рафтә – рафтә әз одоми сәјрәк бисто вә и рача ⱨәдәт ə сәлћүт һорәјзәрәји, ә фонорһорәво ҝәштәји ⱨәјилһо оморә – оморә әз јәр вәдарафт. Имоһој һич нәбуҝә ә и нүвүстәһорәво бәⱨизи әз јәр вадарафтә ⱨәдәтһојмурә ҝәрәки әри исәⱨәти вә әри оморәниһо шывдоһо ә јәр һиштә.
Һәчи ҝәрдо ки хәлг иму ә үзҝә хәлгиҝәһој ⱨиломово ә шолумирәво зивистә, һәмишә ә зир гәнәт Худо дәбирәји ә китоб зиндәҝуни Худо ә хубә гәләмәво нүвүстә бијово!
P.S. Ә гәд тәфиләһој Авину мәлкејну нум ән шәш китоб әдәј ҝүрдә оморә: ћәјим товим - хубә зиндәҝуни; сәдигим вә ћәсидим - сәдигһо вә ћәсидһо; јәшорим утмимим – дүлочугһо вә дүлтәмизһо ; парнаса вә хәлкәла това – хубә бәһрә вә були(обеспечение); мәћилә, вәслићә вәкопорә –мићиллоји вә копорәји ; ҝәулә вишуⱨа – говләји вә хилоси.
Геник Исаков
Август 2019. Москва
